کتاب میان رشتگی: تاریخچه، نظریه و عمل

نسخه اصلی کتاب که در زمرۀ برجسته‌ترین آثار از ادبیات مربوطۀ رویکرد میان‌رشته‌ای می باشد، با مشخصات زیر منتشر شده است: Klein, Julie. T. (1990). Interdisciplinarity: History, Theory, and Practice. Detroit: Wayne State University

نویسندۀ کتاب، خانم جولی تامپسون کلاین، پژوهشگری نام‌آشنا در مطالعات میان‌رشته‌ای به شمار می رود که دارای تألیفات فراوان و سوابق عدیده در این زمینه است. به جرات می توان گفت کمتر مقاله و نوشته میان‌رشته‌ای وجود دارد که از ارجاع به آثار او بی‌نیاز، یا نسبت به نظراتش بی‌اعتنا باشد. او سال‌ها ریاست مشهورترین انجمن میان‌رشته‌ای دنیا یعنی انجمن (AIS) آمریکا را بر عهده داشته و مدتی هم سردبیر ژورنال معروف این انجمن بوده است.

با این وصف، کتاب ایشان در زمرۀ مهم‌ترین آثار از ادبیات مربوطۀ رویکرد میان‌رشته‌ای است که محتوای آن با نگاهی به وضعیت این رویکرد در دهۀ 90 میلادی تنظیم شده است. در آن زمان، این جریان علمی هنوز در کشورهای توسعه‌یافته در حال تکمیل و گسترش بود. از این لحاظ، ضمن آن‌که مطالب آن در اشاره به دیدگاه‌ها، برنامه‌ها و محققان پیشرو در این حوزه از جامعیت کافی برخوردار است، متناسب با وضعیت کنونی مطالعات میان‌رشته‌ای در کشور ما بوده و - به زعم مترجم - برای متولیان مراکز تحقیقی و آموزشی و سایر کسانی که دغدغۀ پیشرفت نهادهای علمی و آموزشی دارند، قابلیت استفاده دارد. همچنین، در مباحث نظری آن نکات قابل تأملی هست که برای گروه‌ها و افرادی که فارغ از تکلیف و اجبارهای دانشجویی یا دغدغه‌های ارتقای شغلی به فهم مبانی «میان‌رشتگی» علاقه‌مندند، مفید خواهد بود.

البته، در ورای این‌ها  دلیل مهم‌تری نیز برای مطالعۀ کتاب وجود دارد:

ماجرا از این قرار است که گفتمان میان‌رشتگی در کلیت خود موجب صف‌بندی دو‌گانه‌ای از محققان و صاحب‌نظران این حوزه شده است. گروهی که علایق ذهنیت‌گرایانه‌تری دارند، میان‌رشتگی را در راستای اهداف بلندی مانند تحول در دانش و آگاهی بشری دیده‌اند. این دسته با عنوان کلیت‌گرایان یا تعمیم‌گرایان (generalists) شهرت دارند. گروهی دیگری که تمایلات عینیت‌‌گرایانه در ایشان بیشتر است، میان‌رشتگی را ابزاری در راستای حل مشکلات روزمرۀ اجتماعات بشری تلقی می‌کنند. این دسته که همچنان به روشمندی تجربی و اثباتی مقید می‌مانند بیشتر در جزئیات فرآیندهای ترکیب و تلفیق توجه نشان می‌دهند. از این بابت، به تلفیق‌گرایان (integrationists) شهرت دارند.

مترجم کتاب (منصور متین) قبلا در کتاب «تفکر میان‌رشته‌ای» و همچنین در کتاب «پیچیدگی و میان‌رشتگی» چنین تقابلی را تا اندازه‌ای توضیح داده‌ است. اما با ترجمه و انتشار کتاب هایی مرتبط با «میان‌رشتگی» در کشورمان که اغلب صبغۀ تعمیم‌گرایانه دارند، چنین به نظر آمد که مرور مبانی نظری رویکرد «گرا» آنهم از منظر جولی کلاین (به عنوان یک تلفیق‌گرا) نیز می‌تواند برای اهل علم و دانش پژوهان بسیار مثمرثمر باشد.

یادآوری اینکه، آثار دیگری از جولی کلاین نیز توسط مترجم منتشر گردیده است که می تواند در فهم مطالب موجود و کلا گفتمان میان رشته ای موثر واقع شود.