کتاب فتح الباب فی إستفادة الأسطرلاب

مقدمه کتاب: الحمدلله الذی خلق النجوم و جعلها علامات للناس لیهتدوا بها فی ظلمات البرّ و البحر و جعل الشمس و القمر حسبانا لمعاش الناس، و صلی‌الله علی‌محمد و آله الطاهرین، نجوم هدایة الناس من ظلمات الجهل إلی أنوار العلوم الإلهیة؛ از دیرباز، فن نجوم مورد توجه مردم و دانشمندان ملل مختلف بوده است و برای پی بردن به اسرار آسمان و نحوه حرکت سیارات و ستاره‌ها تلاش‌های بسیاری انجام داده و ابزار و آلات مختلفی را برای دسترسی به این مهم ساخته‌اند. مهم‌ترین و پرکاربردترین ابزار نجوم که در کشورهای مختلفی یافت می‌شده و مورد توجه خاص دانشمندان این فن قرار داشته است، اسطرلاب می‌باشد. در اهمیت این ابزار پرکاربرد همین بس که دانشمندان و منجّمان بسیاری برای ساخت هرچه بهتر آن تلاش‌های فراوانی کرده‌اند و کتاب‌های بسیاری را درباره نحوه ساخت و استفاده از آن تألیف نموده‌اند. کتاب حاضر که از جمله کتاب‌های مهم در این باب به شمار می‌آید و در پاسخ به درخواست مکرر دوستان و طالبان علم به رشته تحریر درآمده، درباره نحوه استفاده از اسطرلاب نوشته‌ شده و هر آنچه از کتب قدما در این موضوع در دسترس مؤلف قرار داشته را در این کتاب گردآوری نموده است تا خوانندگان محترم را از مطالعه کتب مختلف بی‌نیاز سازد. از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به ساده و روان بودن متن آن اشاره نمود، به‌ طوری‌ که اگر شخصی کتاب بدایة الهیأة، اثر همین مؤلف، که یک دوره هیأت مقدماتی به‌طور کامل و خلاصه و به زبان ساده در آن آمده است را خوانده، و اصطلاحات علم هیأت را به ‌طور کامل فراگرفته باشد و اسطرلابی، مانند اسطرلاب ساخت مؤلف که در معرض تهیه عموم قرارگرفته است را در پیش خود داشته باشد، با خواندن این کتاب و تطبیق مطالب آن با کتاب مذکور و اسطرلاب، به‌ راحتی می‌تواند کار با اسطرلاب را فرا بگیرد. از دیگر ویژگی‌های مهم این کتاب که باعث راحت‌تر شدن فهم مطالب و به خاطر سپردن آن‌ها شده است، دسته‌بندی منظم مطالب آن است. مطالب این کتاب در هشت فصل آمده و در هر فصل یک دسته از کاربردهای اسطرلاب، مانند کاربردهای نجومی، احکام نجومی، شرعی، مهندسی و ... که اکثر آن‌ها از کتب قدما، خصوصاً بیست باب جناب خواجه ‌نصیرالدین طوسی (قدس الله نفسه القدوسی) و تحفه حاتمی شیخ بهائی (بهاءالله قبره) برداشت‌ شده و برخی از کاربردها، مانند تطبیق محاسبات پیشینیان با ساعت‌ها و اندازه‌های امروزی و برخی کاربردهای دیگر نیز از ابداعات مؤلف می‌باشد آمده است. امید است مرضی خداوند متعال و مورد استفاده جویندگان دانش قرار گیرد و اگر خطا و یا اشتباهی مشاهده شد، پوزش بنده را پذیرا باشند و جهت تصحیح با این ‌جانب در میان بگذارند. و من الله التوفیق حمیدرضا محمدخانی